سینمای ایران و ادبیات کلاسیک فارسی منتشر شد - فروشگاه خورشید

به گزارش فروشگاه خورشید، سرویس هنر خبرنگاران : آیا متون حماسی مانند شاهنامه و متون عرفانی مانند منطق ­الطیر، قابلیت اقتباس تئاتری و سینمایی دارند؟ موانع ارتباط ادبیات کلاسیک فارسی و سینمای ایران چیست؟ تصویرسازی در ادبیات کلاسیک فارسی چگونه تبیین می­ گردد؟ محمد اصغرزاده که دکترای زبان و ادبیات فارسی دارد، در تازه ­ترین پژوهش خود به سؤالات مزبور پاسخ می ­دهد.

سینمای ایران و ادبیات کلاسیک فارسی ضمن اشاره به بعضی آثار سینمایی اقتباسی، با رویکردی تحلیلی به آنالیز ارتباط میان سینما و ادبیات کلاسیک فارسی پرداخته است. این پژوهش ذیل چهارفصل به تبیین این ارتباط و تقریر ظرفیت­ های متون کلاسیک برای اقتباس سینمایی می­ پردازد: مفاهیم مشترک ادبیات و سینما، ظرفیت­­ های سینمایی متون کلاسیک فارسی، موانع ارتباط ادبیات کلاسیک فارسی و سینما و راهکارهای تقویت رابطۀ ادبیات کلاسیک فارسی و سینمای ایران.

در معرفی پشت جلد این کتاب آمده است: آنالیز متون کهن ادب فارسی نشان­دهندۀ ظرفیت های فراوان آن­ ها برای اقتباس دراماتیک و سینمایی است؛ با این حال آنالیز فیلم ­های اقتباسی سینمای ایران و مقایسۀ آن­ ها با آثار اقتباسی سایر نقاط دنیا نشان­دهندۀ عدم بهرۀ مناسب از ظرفیت­ های نمایشی و سینمایی متون مذکور است. تأمل در ریشه ­های این مسئله ما را به موانع درون متنی و فرامتنی برقراری ارتباط ادبیات کلاسیک فارسی و سینمای ایران رهنمون می­ سازد. آنالیز مجموعۀ این موانع و تأمل در باب راهکارهای برطرف آن­ ها، چارچوب بنیادین این کتاب را تشکیل می ­دهد.

کتاب حاضر در فصل اول ذیل بیان و ایضاح مفاهیم مشترک بین دنیای ادبیات و سینما، به تعریف اقتباس و شرح مفاهیم آن می ­پردازد و انواع اقتباس را برمی­ شمرد. اصغرزاده در این فصل به مقولۀ مهم تصویرسازی در ادبیات کلاسیک فارسی و چگونگی ارتباط آن با سینما اشاره می نماید. او بعلاوه به طور خاص به آنالیز و مقایسۀ مسئلۀ اقتباس در دنیا و ایران می ­پردازد.

نویسنده در فصل دوم، به آنالیز ظرفیت ­های دراماتیک و سینمایی متون مختلف فارسی از جمله متون حماسی (مانند شاهنامه)، متون تاریخی (مانند تاریخ بیهقی)، متون غنایی (مانند خسرو و شیرین) و متون عرفانی (مانند منطق­الطیر) می­ پردازد. او در هر بخش تصویری دقیق از مفاهیم سینمایی همانند صحنه ­­آرایی، رنگ و نورپردازی، صدا، تدوین، شخصیت ­پردازی و پی رنگ در این آثار ارائه می­ دهد.

کتاب پیش رو در فصل سوم به موانع درون­ متنی و فرامتنیِ ارتباط میان ادبیات و سینما اشاره می نماید و به موضوعاتی همانند تقابل ماهوی روایت متون کلاسیک ادبی و تصویرسازی سینمایی، تقابل ساحت اخلاقیات میان روایت ادبی و سینمایی و سیاست ­زدگی و محل تشتت آراء بودنِ اقتباس از متون کلاسیک می­ پردازد. اصغرزاده در این فصل از دلیل مخالفت بعضی منتقدان سینما نسبت به انواع اقتباس از متون کلاسیک سخن به میان می­ آورد و به وجود ضعف در فناوری و کمبود پشتیبانی مالی برای ساخت آثار شکوهمند تاریخی و حماسی اشاره می­ کند. او وجود روحیۀ تفرد در میان بعضی از سینماگران ایرانی و انقطاع آنها از پی رنگ های داستانی ادبیات کلاسیک فارسی را یکی از علل کمبود آثار اقتباسی در ایران برمی ­شمرد.

این پژوهش در فصل پایانی سعی بر ارائۀ راهکارهایی برای تقویت هر چه بیشتر رابطۀ ادبیات کلاسیک فارسی و سینما دارد و به آنالیز نحوۀ مواجهه با فاصله ­گذاری­های متون کلاسیک ادبی در سینما، از جمله فاصله­ گذاری روایی و معنایی، می­ پردازد. نویسنده در بخش­ هایی مجزا نحوۀ اقتباس از فاصله ­گذاری روایی، عرفانی و دینی و فاصله­ گذاری شناختی مؤلفان متون کلاسیک در سینما را آنالیز می ­کند و به نحوۀ مواجهه با زبان متون کلاسیک در آثار اقتباسی می­ پردازد.

وی در این مورد به طور خاص به آثار بیضایی و حاتمی اشاره می ­کند. اصغرزاده در نهایت به آنالیز شخصیت ­پردازی متون کلاسیک در سینما می­ پردازد و به مطالعۀ موردیِ خسرو و شیرین نظامی در اقتباس سینمایی می­ پردازد. مواجهۀ روزآمد با شخصیت­های اساطیری و تاریخی و پی رنگ اجتماعی و سیاسی متون کلاسیک در سینما و تغییر راوی دانای کل و چرخش روایی متون کلاسیک در اقتباس سینمایی از جمله موضوعاتی است که در این فصل به آن ها پرداخته شده است.

در این پژوهش در کنار آنالیز آثار سینماگران ایرانی همانند بیضایی و کیارستمی، از آثار مطرح سینمای دنیا نیز - از جمله اسپارتاکوس - نام برده می­ گردد و تصویری جامع از مقایسۀ میان آثار سینمایی ایرانی و دنیای ارائه می­ گردد.

سینمای ایران و ادبیات کلاسیک فارسی در 328 صفحه و با بهای 130 هزار تومان به همت انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، روانۀ بازار کتاب شده است.